ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္း (သီအုိရီသေဘာတရားႏွင့္ လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္နည္း)

ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္း (သီအုိရီသေဘာတရားႏွင့္ လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္နည္း)







မ်ဳိးေစ့မွ မ်ဳိးပြားစုိက္ပ်ဳိးျခင္းႏွင့္ ကုိင္းျဖတ္မ်ဳိးပြားျခင္းတုိ႔ၿပီးလွ်င္ ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္း (Air-layering) သည္ အသုံးမ်ားေသာ အပင္မ်ဳိးပြားနည္း (Vegetative propagation) တစ္ခုဟု ဆုိႏုိင္သည္။ ကုိင္းျဖတ္မ်ဳိးပြားရန္ ခက္ခဲေသာ အပင္မ်ားအတြက္ အသုံးဝင္ေသာ အပင္မ်ဳိးပြားနည္းလည္းျဖစ္သည္။ အပင္မ်ဳိးပြားျခင္းဆုိင္ရာ ဘာသာရပ္ အေခၚအေဝၚအရ “Layering” ဆိုသည္မွာ အပင္တစ္၏ ကုိင္းအခက္အလက္တစ္ခုသည္ မိခင္အပင္ႏွင့္ အတူရွိေနစဥ္ ၎ကုိင္းအခက္အလက္ေပၚ၌ အျမစ္ထြက္ျဖစ္ေပၚလာျခင္းကုိ ဆုိလုိသည္။ ဥပမာ၊ ယင္းကဲ့သုိ႔ အျဖစ္အပ်က္မ်ဳိးကုိ စေတာ္ဘယ္ရီပင္ႏွင့္ ပင့္ကူဂမုန္းပင္တုိ႔တြင္ အလြယ္တကူေတြ႕ႏုိင္ပါသည္(ပုံ-၁)။ ၎အကုိင္းအခက္မွ သဘာဝအေလ်ာက္ အျမစ္ (adventitious root) ထြက္ ေနေသာ စေတာ္ဘယ္ရီပင္ငယ္ေလးမ်ားႏွင့္ ပင့္ကူဂမုန္းပင္ငယ္ေလးမ်ားကုိ အလြယ္တကူ ျဖတ္ယူၿပီး အပင္သစ္တစ္ပင္အျဖစ္ စုိက္ပ်ဳိးႏုိင္ေသာေၾကာင့္ “Natural Layering” ဟု ေခၚႏုိင္သည္။ က်ေနာ္တုိ႔ အမ်ားစုေခၚေဝၚေနၾကသည့္ ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္း (Air-layering) မွာ “Layering” မ်ဳိးပြားနည္းမ်ားထဲမွ တစ္ခုသာျဖစ္ပါသည္။ စာေပမွတ္တမ္းမ်ားအရ ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္းကုိ တရုတ္လူမ်ဳိးမ်ား စတင္အသုံးျပဳခဲ့ၾကေသာေၾကာင့္ “Chinese Layering” ဟုလည္း ေခၚသည္။ အျခားအမည္မ်ားမွာ Marcotting၊ Marcottage၊ Pot layerage၊ Circumposition ႏွင့္ Gootee တုိ႔ျဖစ္သည္။

အျမစ္ထြက္ျခင္းဆုိင္ရာ သီအုိရီသေဘာတရား

အပင္မ်ဳိးပြားယူမည့္ ပင္စည္ကုိင္း (ရြက္စုံထြက္ေသာ Dicot အပင္မ်ား) တြင္ အစာေၾကာစည္း (Phloem) ႏွင့္ ေရေၾကာစည္း (Xylem) ဟူ၍ အဓိက အစိတ္အပုိင္း ၂ ခုေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ၎အလႊာ၂ ခုၾကားတြင္ အပင္ဆဲလ္အသစ္မ်ားကြဲပြားရာ ေနရာျဖစ္ေသာအသားတိုးလႊာ (Cambium) ရွိသည္ (ပုံ-၂)။ အပင္ေဟာ္မုန္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည့္ ေအာက္ဇင္ (Auxin) သည္ အပင္မ်ား၏ ကုိင္းခက္အညြန္႔ထိပ္ဖ်ားပုိင္းတြင္ သဘာဝအေလွ်ာက္ျဖစ္ေပၚေနပါသည္။ ၎ေဟာ္မုန္းသည္ အပင္၏ အစာေၾကာစည္း (Phloem) မွတစ္ဆင့္ ေအာက္ဖက္သုိ႔ ေရြ႕လ်ား(Downward translocation) သြားသည္။ ယင္းေဟာ္မုန္း၏ စြမ္းေဆာင္ရည္တစ္မ်ဳိးမွာ အျမစ္ထြက္မႈကုိ အားေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးျခင္း၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ကုိင္းအခက္အလက္ကုိ ဒဏ္ရာေပးလုိက္ျခင္း/အေခါက္ခြာလုိက္ျခင္းျဖင့္ ေအာက္ဇင္ေဟာ္မုန္းပုိ႔ေဆာင္ရာ လမ္းေၾကာင္းကုိ ျဖတ္ေတာက္ေပးလုိက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အညြန္႕အခက္ထိပ္ဖ်ားပုိင္းမွ ေရြ႕လ်ားလာေသာ ေအာက္ဇင္သည္ အေခါက္ခြာထားေသာ ေနရာ၏ အထက္ပုိင္းတြင္ စုလာၿပီး အျမစ္ထြက္မႈကုိ အားေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အျမစ္ထြက္မႈ ျမန္ေစရန္ အေခါက္ခြာထားေသာေနရာကုိ အျမစ္အားေဆး (Rooting Hormone: Synthetic Auxin) ကုိ သုတ္လိမ္းေပးရန္ တခ်ဳိ႕က အၾကံျပဳၾကျခင္း ျဖစ္သည္။

အေခါက္ခြာထားေသာေနရာ၏ အထက္ပုိင္းတြင္ ရက္အနည္းငယ္ၾကာလွ်င္ အနာေဖး (Callusing) တက္လာသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္။ “Callusing” ျဖစ္ျခင္းသည္ အျမစ္ထြက္ရန္အတြက္ လုိအပ္ေသာၾကိဳတင္အေျခအေန ျဖစ္ပါသည္။

ရြက္ထီးထြက္ေသာ “Monocot” အပင္မ်ား (ဥပမာ၊ ဝါး) တြင္ “Cambium” သည္ သီးသန္႕အလႊာအေနျဖင့္ တည္ရွိမေနေသာေၾကာင့္ ၎တုိ႔ကုိ ေျမထုပ္စည္းနည္းျဖင့္ မ်ဳိးပြားလုိလွ်င္ အဆစ္ေနရာကုိ ေျမထုပ္စည္းျခင္းႏွင့္ တခ်ဳိ႕အပင္မ်ားတြင္ မ်ဳိးပြားလုိေသာကုိင္းကုိ အထက္သုိ႔ ကုိင္း၏ သုံးပုံတစ္ပုံ/တဝက္ခန္႔ လွီးျဖတ္ေပးရမည္။

ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္းစနစ္အသုံးျပဳရျခင္း၏ အားသာခ်က္မ်ား

ကုန္က်စရိတ္ သက္သာျခင္း၊ လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ရ လြယ္ကူျခင္းႏွင့္ ေအာင္ျမင္မႈရာခုိင္ႏႈန္း မ်ားေသာေၾကာင့္ အသုံးျပဳသူ မ်ားျပားသည္။ အခ်ိန္တုိအတြင္း အပင္မ်ားစြာကုိ မ်ဳိးပြားရယူႏုိင္၏။ အပင္မ်ား ကုိင္းႏွိမ္ကုိင္းခ်ဳိင္ျခင္း မလုပ္မီကုိင္းအခက္အလက္မ်ားကုိ ေျမထုပ္စည္းနည္းျဖင့္ မ်ဳိးပြားယူပါက အပင္မ်ားမ်ဳိးပြားရယူႏုိ္င္သကဲ့သုုိ႔ အပင္မ်ားအတြက္လည္း အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ ကိုင္းႏွိမ္ ကိုင္းခ်ဳိင္ၿပီးသားျဖစ္သြားသည္။

ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္းစနစ္အသုံးျပဳရျခင္း၏ အားနည္းခ်က္မ်ား

အေစ့စုိက္အပင္မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားထားေသာ အပင္မွာ မူျခားျမစ္အဖြဲ႔အစည္း (Advantitious root system) သာျဖစ္၍ ဒဏ္ခံႏုိင္ရည္မႈနည္းၿပီး သက္တမ္းတုိႏုိင္သည္။



ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္းစနစ္ျဖင့္မ်ဳိးပြားႏုိင္ေသာ အပင္မ်ား

ေရွာက္သံပုရာ လိေမၼာ္မ်ဳိးရင္းဝင္အပင္မ်ား၊ မာလကာ၊ လိုက္ခ်ီး၊ ၾကက္ေမာက္၊ ေလာင္ဂန္၊ သၾကားသီး၊ ေဂြးသီး စေသာ အသီးပင္မ်ားနွင့္ နွင္းဆီ၊ ေခါင္ရမ္း၊ ရြက္လွ၊ ပုဏၰရိပ္၊ ဇီဇဝါ၊ ေညာင္၊ သဖန္း၊ ႏြယ္သာကီ၊ စကၠဴပန္း စသည့္ ပန္းမန္အလွပင္မ်ားစြာကို ဤနည္းျဖင့္ မ်ဳိးပြားနိုင္ပါသည္။

ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနည္းစနစ္ျဖင့္မ်ဳိးပြားယူႏုိင္ေသာ အခ်ိန္ကာလရာသီ

အပင္တြင္ အစိုဓာတ္ရေနပါက တစ္နွစ္ပတ္လံုး ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားနိုင္ေသာ္လည္း အပင္အမ်ားစုအတြက္ အေကာင္းဆံုးကာလမွာ ပတ္ဝန္းက်င္စိုထိုင္းဆမ်ားျပားၿပီး အပင္တြင္း ေရဓာတ္မ်ားျပားေသာအခ်ိန္ မိုးရာသီ (ဇူလိုင္မွ ၾသဂုတ္အတြင္း) တြင္ ျဖစ္ပါသည္။

မ်ဳိးပြားမည့္ ပင္စည္ကုိင္းခတ္အား ေရြးခ်ယ္ျခင္း

ေျမထုပ္စည္းမ်ိဳးပြားရာတြင္ ေျမထုပ္စည္းမ်ဳိးပြားမည့္ ကိုင္းသည္ က်န္းမာသန္စြမ္းျပီး ပိုးမႊားေရာဂါကင္းရမည္။ သက္တမ္းမွာ တစ္နွစ္သားခန္႔ရွိျပီး မရင့္လြန္း၊ မႏုလြန္းသည့္ ကိုင္းလံုးပတ္ (လက္မဝက္ မွ ၁ လက္မ) အရြယ္ အေပြးတက္စ ကိုင္းျဖစ္ရမည္။

ေျမထုပ္စည္း မ်ဳိးပြားရန္ ျပင္ဆင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း

ေျမထုပ္စည္း မ်ဳိးပြားမည့္ေနရာသည္ ကိုင္းဖ်ား(အညြန္႕) မွ (၁) ေပ၊ (၂) ေပခန္႔ ကြာေဝးသင့္သည္။ေရြးခ်ယ္ျပီးေသာ ကုိင္းပင္စည္ေနရာ၏ အဆစ္ေအာက္နားကပ္ကာ အေခါက္ကို တစ္ပတ္လံုးရစ္၍ ခြာရမည္ (အဆစ္နားကပ္၍ ခြာရျခင္းမွာ ၾကီးထြားမႈျဖစ္ေစေသာ ဆဲလ္မ်ားသည္ အဆစ္မ်ား ပတ္ဝန္းက်င္တြင္စုစည္းတည္ရွိေနေသာေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး အျမစ္ျဖစ္ေပၚမႈကုိ ပုိ၍ ေကာင္းေစသည္)။ ခြာသည့္ အေခါက္ အက်ယ္သည္ ကိုင္းအရြယ္အစားကို လိုက္၍ လက္မဝက္မွ တစ္လက္မခြဲ အထိထားႏုိင္သည္ (ပုံ-၃)။ ဤနည္းစနစ္သည္ အသားတုိးလႊာ (Cambium) သီးသန္႔ရွိေသာ “Dicot” အပင္မ်ားတြင္ အသုံးျပဳရန္ သင့္ေတာ္သည္။ ေနာက္နည္းစနစ္တစ္ခုမွာ အေခါက္မခြာဘဲ ပင္စည္ကုိင္း၏ တဝက္ခန္႔အား ေစာင္း၍ အထက္ဘက္သုိ႔ ၁ လက္မခန္႔ဓားျဖင့္ လွီးျဖတ္ ဒဏ္ရာေပးရမည္။ ၎ဒဏ္ရာအား သြားၾကားထုိးတံကဲ့သုိ႔ အရာတစ္ခုခုျဖင့္ ျပန္မဆက္သြားေစရန္ ဟထားေပးရမည္ (ပုံ-၄)။ ဤနည္းစနစ္သည္ အပင္အမ်ားစုအတြက္ အသုံးျပဳရန္ သင့္ေတာ္သည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အျမစ္ထြက္ရန္ ခက္ခဲေသာ အပင္မ်ား (ဥပမာ၊ ေညာင္ၾကက္ေပါင္) ႏွင့္ အသားတုိးလႊာ (Cambium) သီးသန္႔မရွိေသာ “Monocot” အပင္မ်ားတြင္ ပုိ၍ အသုံးမ်ားသည္။ အေခါက္ခြာနည္းစနစ္ကုိ အသုံးျပဳမည္ဆုိပါက အသားတိုးလႊာဟုေခၚေသာ အတြင္းပိုင္း မ်က္နွာျပင္အလႊာပါးကို အသားႏု ျပန္မတက္ေစရန္ ဓားျဖင့္ ကုန္စင္ေအာင္ ျခစ္ထုတ္ပစ္ရမည္။ အေခါက္ခြာ/ဓားဒဏ္ရာေပးထားေသာေနရာကို အစိုဓာတ္ထိန္းနိုင္ေသာ ေျမစပ္စာမ်ားျဖင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အုန္းဆံဖတ္မ်ားျဖင့္ေသာ္ လည္းေကာင္း အံုမံ၍ အေပၚမွ ပလပ္စတစ္နွင့္ ထုပ္ျပီး ၾကိဳးျဖင့္လံုေအာင္ စည္းရမည္ (ပုံ-၅ ႏွင့္ ပုံ-၆)။ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေျမထုပ္စည္းျပီး တစ္လ သို႔မဟုတ္ တစ္လခြဲခန္႔ၾကာလွ်င္ ေျမထုပ္စည္းထားေသာ ကိုင္းေနရာမွ အျမစ္မ်ား ထြက္လာသည္ကို ျမင္ရမည္ျဖစ္သည္(ပုံ-၇)။ထုိ႔ေနာက္ ၎ေျမထုပ္၏ ေအာက္ဖက္ တစ္လက္မခန္႔ အကြာမွ ျဖတ္ယူ၍ ပ်ဳိးအိတ္၊ ပ်ဳိးအိုး အတြင္းသို႔ ေျပာင္းစိုက္ရမည္ (ပုံ-၈)။ ပ်ဳိးအိတ္၊ ပ်ဳိးအိုးမ်ားအား အရိပ္က်ဲစင္ေအာက္တြင္ ထားေပးသင့္သည္။ အကယ္၍ အရြက္ပမာဏမ်ားေနလွ်င္ ထြက္လာသည့္ အျမစ္ပမာဏႏွင့္ အရြက္ပမာဏကုိ ထိန္းညွိရန္ အရြက္အခ်ဳိ႕ကို ေျခြေလွ်ာ့ေပးရမည္ (ေျမထုပ္အား အပင္မွ မျဖတ္ယူမီ တပတ္ခန္႔က ကုိင္းအခတ္လက္ရွိ အရြက္ပမာဏကုိ ၾကိဳတင္ေလ်ာ့ခ်ေပးထားလွ်င္လည္း အေကာင္းဆုံးျဖစ္သည္)။ ေရကိုလည္း လိုအပ္သလို ေလာင္းေပးရမည္။


က်မ္းကုိး

၁။ Air Layering for Difficult-To-Root Plants (Everett E. Janne)

၂။ Plant Propagation(Alan Toogood, American Horticultural Society)

၃။ Plant Propagation: Principles and Practices(4th edition) (Hartmann and Kester)

၄။ Step-by-step Guide to Plant Propagation

၅။ ပုံမ်ား အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာတစ္ခ်ဳိ႕မွ ကူးယူၿပီး ျပင္ဆင္ထားပါသည္။